Stowarzyszenie PTTK im. Aleksandra Janowskiego Oddział Olkusz

przez | wpis w: Organizacje | 0

Idea Aleksandra Janowskiego – wychowania patriotycznego poprzez uprawianie turystyki – ogarnęła szerokie kręgi społeczeństwa polskiego. Inicjatorem krzewienia idei krajoznawstwa na terenie ziemi olkuskiej był inż. Antoni Minkiewicz.

Dnia 8.11.1911r. odbyło się comiesięczne zebranie PTK w Warszawie pod przewodnictwem prezesa Kazimierza Kulwiecia. Na nim obecny był m.in. inż. Antoni Minkiewicz, który zgłosił chęć założenia – utworzenia Oddziału PTK w Olkuszu. Obecni zaakceptowali propozycję. (praca zbiorowa; Ziemia. Rok II. Nr 46 z dnia 18. 11. 1911r. ptk. 1,2,8 – Warszawa). Potrzeba utworzenia Towarzystwa wydawała się konieczna, gdyż liczne wycieczki z Polski przyjeżdżały do Olkusza. Także z uwagi na jego ciekawe położenie geograficzne i stare tradycje górnictwa kruszcowego.

Wiadomości o działalności olkuskiego Oddziału PTK w tych latach są fragmentaryczne, notowane na stronach „Ziemi” lub „Kroniki Powiatu Olkuskiego”, z 1917r. podaje: „Oddział olkuskiego PTK założony został pod koniec 1911r. i od razu rozwinął nader ożywioną działalność”. „Ziemia” z 1912r. notuje: „Oddział PTK w Olkuszu liczy 51 członków”. Aleksander Janowski w „Ziemi” z 1912r. pisze: „…do najczynniejszych Oddziałów PTK zaliczony był Oddział olkuski…”. Praca rozwijała się w sekcjach: wycieczkowej, muzealnej, bibliotecznej i fotograficznej. Przy Oddziale utworzono filię administracyjną rocznika „Ziemia”. W tym czasie w skład zarządu wchodzili:

  • Prezes Oddziału – inż. Antoni Minkiewicz
  • Sekretarz – dr Józef Opalski
  • Skarbnik – dr Stefan Buchowiecki
  • Kustosz – inż. Jan Osmołowski
  • Członek – Stanisław Gadomski

Resursa Obywatelska odstąpiła 2 pokoje, w których mieściła się biblioteka i muzeum Oddziału PTK w Olkuszu. Dnia 31.III.1912r. Oddział gościł Aleksandra Janowskiego, który wygłosił odczyt na temat „Ziemia Rodzinna” – w spotkaniu uczestniczyło 110 osób. Dalej w „Ziemi” z 1912r. – Aleksander Janowski pisze: „…znacznie zwiększyły swe prace oddziały zagłębiowskie, łódzki, olkuski, które od lat ubiegłych za najczynniejsze były uważane…”. Opinia ta wyrażona przez Aleksandra Janowskiego daje chlubne świadectwo działalności pierwszych działaczy PTK w Olkuszu. W tym czasie wiele wycieczek po terenie Ojcowa prowadził jeden z najstarszych przewodników ojcowskich p. Antoni Kowalenko (1880 – 1962), który zdał egzamin przewodnicki w 1907r., a w przewodnictwie przepracował 54 lata.

Dnia 16.II.1913r. przy udziale 54 członków odbyło się roczne zebranie członków olkuskiego Oddziału PTK. Wygłoszone sprawozdanie z działalności przez Antoniego Minkiewicza zostało przyjęte, a następnie przystąpiono do wyboru nowych Władz. Wybrano nowy Zarząd Oddziału PTK w Olkuszu, w składzie:

  • Prezes oddziału – inż. Antoni Minkiewicz
  • V-ce prezes – dr Józef Opalski
  • Sekretarz – S. Opalska
  • Skarbnik – dr Stefan Buchowiecki
  • Kustosz Muzeum – inż. Jan Osmołowski
  • Członkowie – K. Krajewski, K. Tacikowski

Do komisji Rewizyjnej weszli: A. Machnicki, A. Okrajni, J. Wiśniewski; do sekcji wycieczkowej wybrano W. Buchowiecką; do sekcji odczytowej wybrano S. Iwaszkiewicz; do sekcji fotograficznej wybrano J. Osmołowską, a do sekcji muzealnej wybrano J. Osmołowskiego. Na tym zebraniu powołano również Komitet Organizacyjny stworzenia Schroniska PTK w Ojcowie. W skład komitetu weszli: J. Osmołowski, S. Iwaszkiewicz, K. Krajewski, A. Minkiewicz, I. Ziemski. Komitet zebrał na ten cel 200 rubli. Wynajęto willę pana Kowalenki „Pod Kometą” położoną przy zbiegu Doliny Sąspowskiej z Ojcowską, u podnóża góry. Willa składała się z 6 pokoi, gdzie przygotowano 16 łóżek i 25 sienników. Opłaty za noclegi wynosiły:

  • dla członków PTK 30 kopiejek za łóżko i 14 kopiejek za siennik na podłodze,
  • 45 i 25 kopiejek dla nieczłonków,
  • 15 kopiejek dla wycieczek szkolnych bez względu na rodzaj noclegu.

Zamówienia na noclegi były kierowane do Oddziału olkuskiego PTK. („Ziemia” nr 18 z dnia 3.05.1913r.) Pomocy przy urządzaniu schroniska udzieliły fabryki, do których zwrócono się o pomoc i tak: Fabryka Żyrardowska ofiarowała bezpłatnie 45 sienników, a po zniżonej cenie materiał na poduszki. Fabryka Naczyń Emaliowanych P. Westena w Olkuszu ofiarowała 100 naczyń w tym: dzbanki, miednice, kubełki, spluwaczki, spodeczki, filiżanki itp. Fabryka Schlosserowska w Ozorkowie dostarczyła po znacznie zniżonej cenie prześcieradła. Pożyteczne zamierzenia Towarzystwa spotkało życzliwe poparcie.

Uroczyste otwarcie Schroniska w Ojcowie nastąpiło w dniu 7.05.1913r. o godz. 15:00 w obecności V-ce Prezesa PTK Aleksandra Janowskiego i wielu innych gości. Jak niezbędnym było Schronisko w Ojcowie świadczy fakt, że w pierwszym roku z noclegów skorzystało 750 osób. Sekcja fotograficzna rozpoczęła swą działalność od zdjęć wnętrza Kościoła Olkuskiego i przygotowania materiałów do wydania pocztówek z widokami powiatu olkuskiego. Sekcja wycieczkowa zorganizowała 8 wycieczek w okolice Olkusza. W listopadzie 1913 roku Oddział olkuski rozesłał do zainteresowanych osób, zamieszkałych w powiecie olkuskim odezwę, w której informowano o działalności Muzeum. Proszono o przekazanie wyrobów rzemieślniczych do zbiorów. Istniejące przy Oddziale Muzeum w roku 1913 posiadało już około 1000 eksponatów. Prof. J. Chełmiński z Warszawy w znacznym stopniu przyczynił się do uporządkowania i sklasyfikowania zbiorów. Przy Oddziale PTK jest biblioteka, która w tym roku liczyła już 240 tomów. Wybuchem wojny w 1914r. zostaje przerwana działalność Oddziału Olkuskiego PTK.

22.10.1916r. odbyło się Walne Zebranie, na którym wybrano nowy Zarząd, do którego weszli: p. W. Włodarski, A. Minkiewicz, L. Klepaczewski, S. Bac, S. Piątkowski, J. Rzepecki, K. Tacikowskl, oraz zastępcy: W. Buchowiecka, J. Jamo, J. Osmołowski, K. Radłowski, R Tacikowska, do Komisji Rewizyjnej weszli: A. Machnicki, A. Okrajni, dr J. Opalski. Nowo wybrane władze mimo wysiłków nie zdołały osiągnąć tak intensywnej działalności, jaka była przed wojną. Działała głównie sekcja biblioteczna, która współpracując z Resursą Obywatelską i Kołem Ligi Kobiet – łącząc księgozbiory powołują do życia Bibliotekę Publiczną w Olkuszu w dniu 1.III.1917r. Biblioteka mieściła się w budynku Komitetu Ratunkowego przy ul. 3-Maja – obecnie K. K. Wielkiego.

Lata wojenne były niepomyślne dla Oddziału i Muzeum PTK w Olkuszu. Trudności wynikające ze stanu wojennego zmusiły działaczy do ograniczenia w znacznym stopniu działalności na polu turystyki i krajoznawstwa.

Rok 1918 – to odzyskanie niepodległości. Olkusz stał się siedzibą powiatu, centrum gospodarczym i kulturalnym. Znów działają dawne stowarzyszenia kulturalne, powstały również nowe.

Po roku 1920 odeszli z PTK wybitni działacze, którzy byli inicjatorami powołania tego stowarzyszenia: inż. Antoni Minkiewicz – zginął w 1920r. w Kijowie, Jan Jamo – senior, Jan Osmołowski, gen. dr Jerzy Buchowiecki. W kolejnych latach, o których brak pisemnych przekazów, lecz były tylko ustne informacje przekazane przez młodsze pokolenia prezesami Oddziału PTK w Olkuszu byli:

  • w latach: 1929 – 1933 – inż. Władysław Majewski – dyr. Szkoły Rzemieślniczo – Przemysłowej w Olkuszu,
  • 1933 – 1936 – mgr Antoni Siermantowski – kierownik Apteki,
  • 1936 – 1939 – Antoni Wiatrowski – nauczyciel języka polskiego i historii w Szkole Rzemies1niczo – Przemysłowej w Olkuszu, autor pierwszego przewodnika po Ziemi Olkuskiej,
  • 1930 – 1935 – opiekunem Muzeum była dr Władysława Kijowska – Jarzppowa – prof. Gimnazjum Męskiego w Olkuszu.

1938r. Biblioteka Publiczna, zbiory i archiwa PTK przeniesione zostały do budynku byłej Szkoły Powszechnej – żeńskiej. Działalność Oddziału skupiała się w trzech zasadniczych sekcjach: krajoznawstwa, wycieczkowej, muzealnej i odczytowej. Lata kryzysu gospodarczego i bezrobocia wpłynęły na ograniczenie wycieczek pieszych tylko w najbliższe okolice miasta. W tym czasie prowadzono szeroką działalność odczytową. Odbywały się w Resursie Obywatelskiej, a prelekcje wygłaszali m.in.: prof. Jan Gierymski, prof. Łazarkiewicz, St. Piątkowski i inni. Dawał się odczuwać brak publikacji na tematy krajoznawcze Olkuskiego – brak przewodnika po mieście i oklicy. Antoni Wiatrowski – nauczyciel, Prezes PTK – napisał przewodnik pt. „Ilustrowany przewodnik po Ziemii Olkuskiej”, który ukazał się drukiem w 1938 roku. Antoni Kocjan – jeden z wychowanków prof. A. Wiatrowskiego – lotnik, konstruktor, odkrywca tajemnicy bomby V-1, wspomina ciekawe lekcje z prof. A. Wiatrowskim, który prowadził swych wychowanków do Fary. Tam odrysowywano ornamenty stall renesansowych, gmerki mieszczan olkuskich i inne ciekawe elementy architektoniczne. Inne prace A. Wiatrowskiego zamieszczane były na łamach „Gazety Tygodniowej” w latach 1933-1935 to: Fara Olkuska, Przeginia, Sławków. Z zamiłowaniem prowadził wycieczki młodzieży szkolnej do zabytków miasta, zwracał uwagę na piękne detale malarstwa i rzeźby.

Wybuchem wojny 1.IX.1939r. nalotem o świcie i zrzuceniem bomb w Olkuszu i Bukownie zamyka się pierwszy rozdział działalności Oddziału i Muzeum PTK w Olkuszu. Najcenniejsze zbiory bibliograficzne i eksponaty muzealne zostają zabezpieczone w domach działaczy PTK.

Po latach wojny w dniu 9.04.1948r. olkuski Oddział PTK wznawia swą działalność. Spotkania odbywają się w prywatnych domach działaczy PTK, którzy po latach wojny chcą przybliżyć historię młodzieży w nowych warunkach Polski Ludowej. Zabezpieczone zbiory po wojnie ponownie zaczęto gromadzić. Zbieraniem tych zbiorów zajął się inż. Czernicki: w jednym z pokoi własnego mieszkania urządził salę ekspozycji muzealnej pod egidą PTK. W 1950 roku inż. Czemicki wyjeżdża z Olkusza, a zbiory zostają zmagazynowane w piwnicach „Remizy Drogowej” i „Konsumów” do roku 1957.

W warunkach Polski Ludowej dojrzała idea zjednoczenia Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego i Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. Powołano Komisję Zjednoczeniową, która opracowała projekt nowego statutu, a Zjazdy obu organizacji podjęły uchwałę o połączeniu, które nastąpiło 15.12.1950r. W latach 1957-1964 Oddział i Muzeum PTTK miały siedzibę w lokalu obecnej Rest. „Gwarek”. Brak jest jakichkolwiek informacji o formach działalności PTTK w tym okresie. Bogate archiwum PTK, PTTK zostało w dużym stopniu zniszczone w latach 60-tych z powodu braku zabezpieczenia przed dostępem do nich niepowołanych osób. W tym czasie skład Zarządu przedstawiałsię następująco:

  • Prezes Oddziału – Zofia Rumprecht
  • V-ce Prezes – Józef Jarosz
  • V-ce Prezes – Stanisław Szczepanowski
  • Sekretarz – Marian Jamo
  • Skarbnik – Zofia Kępa

Dnia 16.II.1967r. odbył się kolejny Walny Zjazd Delegatów Oddziału PTTK w Olkuszu. Wybrano nowy Zarząd w składzie:

  • Prezes Oddziału – Rudolf Payerhin
  • V-ce Prezes – Zofia Rumprecht
  • Sekretarz – Marian Jamo
  • Skarbnik – Zofia Kępa

W 1963r. doszło do kolejnej przeprowadzki tym razem do niewielkiego lokalu przy ul. Floriańskiej. Cenne eksponaty, w jakie wzbogaciło się Muzeum w latach 1960-1964 nie mogły być eksponowane w tak małym pomieszczeniu. Staraniem Zarządu w 1965r. PTTK otrzymało odpowiedni lokal mieszczący się w zabytkowej kamienicy ze szkarpami przy Rynku 20. Przystąpiono do remontu pomieszczenia, w którym odkryto wartościowe elementy dawnej architektury. Dzięki pomocy niektórych zakładów pracy, dotacjom z PRN i MRN, Zarządu Głównego PTTK i Zarządu Okręgu PTTK przeprowadzono poważne prace remontowe i konserwatorskie w latach 1965-1972, pod kierunkiem i z pomocą finansową Wydziału Kultury w Krakowie dr Hanny Pieńkowskiej. W marcu 1967r. Zarząd zatrudnił mgr Gryzeldę Kałkę – Tobołową, która w zasadniczy sposób zmieniła kierunek rozwoju muzeum. Uporządkowano bibliotekę muzealną, przeprowadzono inwentaryzację eksponatów i dokumentów, a ponadto z jej inicjatywy rozpoczęte zostały prace archeologiczne na terenie dawnych murów miejskich miasta Olkusza trafiając na fundamenty baszty obronnej zwaną „Gęsią”.

Dnia 1.III.1967r. Uchwałą Zarządu Oddziału powolano Biuro Obsługi Ruchu Turystycznego, jako zalążek działalności gospodarczej Oddziału. Powołanie BORT miało w zasadniczy sposób wpłynąć na formy działalności Oddziału. Funkcję kierownika BORT powierzono Gabrielowi Morawskiemu. Muzeum, Oddział PTTK i BORT mieściło się w jednym pomieszczeniu w wynajętym w budynku przy Rynku 20. Działacze mobilizowali się na rzecz uzyskania dalszych pomieszczeń na potrzeby muzeum. Dalsze dwa pomieszczenia po remoncie otwarto we wrześniu 1967r. Również w 1967r. zapadły decyzje o zamiarze zorganizowania stacji turystycznych w Rabsztynie 100 miejsc, w Wolbromiu 20 m., Pilicy 25 m. i Bydlinie 50 miejsc noclegowych. BORT oferowało w tym czasie organizację wycieczek na obszar całej Polski, wyjazdy do teatrów, kin, przedsprzedaży biletów kinowych i imprezowych. 14/15.10.1967r. odbył się w Olkuszu Okręgowy Zjazd Komisji Ochrony Zabytków, gdzie z tej okazji była urządzona wystawa prac artysty Władysława Wołkowskiego – „Strojeńce polskie i wyroby z wikliny”. W Zjeździe uczestniczyło 40 osób. 22.III.1968r. otrzymaliśmy przydział na dodatkowy lokal przy rynku 19; po remoncie dokonano otwarcia nowego lokalu Zarządu Oddziału PTTK i BORT. Uczestniczyli m.in. Kazimierz Nowacki ZOkr. PTTK Kraków, dr Wiktor Medwecki, Julian Zinkow i inni. W lokalu tym uruchomiono również Kiosk Pamiątek Regionalnych, wyrobów cepeliowskich i wydawn. turyst. – krajoznawczych. W tym samym roku rozpoczęto starania o wykupienie budynku Stacji Turystycznej w Rabsztynie. Zakupu dokonano 22.II.1968r.

5.IV.1970r. odbył się kolejny Walny Zjazd Delegatów Oddziału PTTK w Olkuszu. Wybrano Zarząd w składzie:

  • Prezes Oddziału – Rudolf Payerhin
  • V-ce Prezes – Zofia Rumprecht
  • V-ce Prezes – Stanisław Pielka
  • Sekretarz – Marian Jarno
  • Skarbnik – Karcz Danuta

Teren działania olkuskiego Oddziału PTTK to teren w zasadzie pokrywający się z terenem dawnego powiatu. Został stopniowo ograniczony z uwagi na to, że na bazie Kół PTTK powołano nowe Oddziały PTTK tj: w 1963r. w Ojcowie, a w 1975r. w Sławkowie. Koła działające w Pilicy przeszły pod Zarząd Oddziału w Zawierciu. Kustoszem Muzeum od 1971 do 1977r. była p. Jadwiga Ziętkowska.

26.IV.1972r. Walny Zjazd Oddziału PTTK w Olkuszu. Nowy Zarząd wybrano w składzie:

  • Prezes Oddziału – Marian Jamo
  • V-ce Prezes – Stanisław Pielka
  • V-ce Prezes – Stanisław Barczyk
  • Sekretarze – Zbigniew Kopczyk i Jacek Kuźniak
  • Skarbnik – Zofia Rumprecht

Muzeum i Oddział nie posiadały własnego lokalu i czyniono wiele starań o wykupienie budynku, w którym mieściła się ekspozycja muzealna. Zakupu części budynku dokonano w 1972 r. a w następnych latach – pozostałą część. Oddział PTTK będąc w 1974r. już właścicielem całego budynku podjął prace przygotowawcze do przeprowadzenia kompleksowego remontu.

W czasie zmian administracyjnych w 1975r. Oddział i Muzeum w Olkuszu znajdują się w woj. katowickim. 9.I.1977r. to kolejny Zjazd Delegatów Oddziału PTTK w Olkuszu. W nowym układzie administracyjno – politycznym wybrano Zarząd w składzie:

  • Prezes Oddziału – Wojciech Boczkowski
  • V-ce Prezes – Marian Jarno
  • V-ce Prezes – Janina Kapusta
  • Sekretarz – Zofia Kępa
  • Skarbnik – Janina Majewska

Po śmierci mgra W. Boczkowskiego w 1981 r. mianowano nowym Prezesem p. Bogusława Ściążko. Zarząd czyni starania o przyznanie funduszy z Centralnego Funduszu Pomocy Oddziałom na przepro wadzenie kapitalnego remontu. Stała ekspozycja w Muzeum obejmuje działy:

m  historia miasta i regionu,

m  górnictwo kruszcowe i archeologia,

m  etnografia regionu.

Społecznym kustoszem Muzeum była Zofia Rumprecht, a asystentką kustosza Jolanta Babczyk. Zofia Rumprecht obowiązki społecznego kustosza Muzeum pełniła do dnia śmierci 08.10.1978r. Na zlecenie Woj. Konserwatora Zabytków w Katowicach przeprowadzono szereg badań architektonicznych, mykologicznych itp; Sporządzona została ocena stanu budynku i wstępne opracowania projektowe wykonanie remontu. Oddział, Muzeum i BORT działają bez zakłóceń, oczekując na dotację z ZG PTTK w Warszawie, Oddział pokrywa koszty badań i wykonania projektów z własnych środków. Przeprowadza również pilne i niezbędne prace zabezpieczające i remontowe.

22.II.1981r. – Zjazd Delegatów Oddziału PTTK w Olkuszu w odremontowanych pomieszczeniach salach budynku na I.P. Wybrano Zarząd w składzie:

  • Prezes Oddziału – Marian Jamo
  • V-ce Prezes – Andrzej Fus
  • V-ce Prezes – Józef Jarosz
  • Sekretarz – Gabriel Morawski
  • Skarbnik – Janina Majewska

Rozpoczęcie kompleksowego remontu budynku w 1981r. to konieczność likwidacji ekspozycji muzealnej. Zbiory zabezpieczone w skrzyniach, szafach i sejfie czekają na zakończenie prac. W tym czasie trwa inwentaryzacja zbiorów, katalogowanie i opisywanie.

Styczeń 1983r. – 120 rocznica Powstania Styczniowego. Z tej okazji w odremontowanych salach urządzono ekspozycję upamiętniającą echa Powstania Styczniowego na Ziemi Olkuskiej. W tym czasie społecznym Kustoszem Muzem była Janina Majewska. Prace remontowe były w toku, piwnice, parter, I piętro, poddasze i prace wykonawcze -nowy dach. Z uwagi na zaawansowane prace remontowe kolejny Zjazd Delegatów Oddziału PTTK odbył się w Rajczy w dniu 3.II.1985r. Do Zarządu wybrano:

  • Prezesa Oddziału – Marian Jamo
  • V-ce Prezes – Józef Jarosz
  • V-ce Prezes – Andrzej Fus
  • V-ce Prezes – Gabriel Morawski
  • Sekretarz – Marek Nowak
  • Skarbnik – Lucyna Głownia

W latach 1981 – 1989 notowany jest największy rozwój działalności BORT, w tym głównie turystyki zagramcznej. Większość zysku z tych imprez przeznaczono na działalność statutowo-programową i remonty. Prace remontowe trwały, gdy przybyli 28.IX.1986r. zaproszeni goście działacze PTTK z rodzinami. Spotkanie w Domu Kultury w Olkuszu to Jubileusz 75-lecia Oddziału i Muzeum PTTK w 0lkuszu. Odznaczenia, upominki i wspomnienia. Wieczorem wspólne ognisko pieczonki i zabawa.

Listopad 1988r. – 70 rocznica Odzyskania Niepodległości spowodowała zlot Powstańczy w Krzywopłotach – Bydlinie, kwiaty i wspomnienia. I również mimo że trwa remont w sali kominkowej, wspaniała wystawa z tej okazji, wiele cennych pamiątek po Legionistach, odczyty i prelekcje.

Największe prace remontowe trwały do roku 1989. Lata biegły i znów kolejny zjazd Delegatów Oddziału PTTK w Olkuszu w dniach 3-5.III.1989r. w Gorlicach. Wówczas wybrano Zarząd wskladzie:

  • Prezes Oddziału – Józef Jarosz
  • V-ce Prezes – Gabriel Morawski
  • V-ce Prezes – Marek Nowak
  • V-ce Prezes – Tomasz Ciuraszkiewicz
  • V-ce Prezes – Zbigniew Roś
  • Sekretarz – Barbara Stanek
  • Skarbnik – Lucyna Głownia

Nowo wybrane władze podejmują już rozpoczęte w dwóch kolejnych kadencjach prace remontowe. Zachodzące zmiany polityczno-ekonomiczne i tym razem dają się zauważyć w zmniejszonej ilości obsłużonych turystów i ilości organizowanych imprez – wycieczek, a tym samym mniej wypracowanych środków na cele statutowo-programowe i remont W 1990r. Kustosz Muzeum Janina Majewska, zasłużona działaczka, rezygnuje z pracy, Bibliotekę Muzealną w dalszym ciągu tj. do 1992 roku prowadzi Anna Wacława Kołacz. Aktem Notarialnym, w dniu 09.I.1992r. BORT PTTK zostaje przekształcone w Spółkę z o.o. w równych częściach udziałów; PTTK Olkusz – 1/3, Bohdan Niedzielski – 1/3 i PHUP „Jura” – 1/3 udziałów. Biuro Podróży PTTK „Ilkus” świadczy usługi z zakresu organizacji imprez turystyczno-krajoznawczych, ubezpieczenia, sprzedaży biletów autobusowych i lotniczych, wyjazdów zagranicznych. Działalność statutowo-programowa w zmniejszonym zakresie prowadzona jest w takich komisjach jak: ochrony przyrody i zabytków, przewodnictwa, krajoznawczej, speleologii i taternictwa jaskiniowego i szkoleniowej. W związku z tym, że opiekunowie kół SKKT PTTK w szkołach nie otrzymują z oświaty wynagrodzenia za zajęcia pozalekcyjne, większość kół zaprzestała swej działalności.

Na dzień 23.III.1991 r. zwołano Nadzwyczajny Zjazd Delegatów Oddziału olkuskiego, którego celem było uchwalenie Statutu Oddziału PTTK w myśl nowych obowiązujących przepisów administracyjno-ekonomicznych. Zostaje przywrócona osobowość prawna Oddziałom. Następuje likwidacja Zarządów Wojewódzkich PTTK.

I znów mamy jubileusz – tym razem 80-lecie . Uroczystości jubileuszowe odbyły się w dniach 28 i 29.IX.1991r. Na spotkaniu jubileuszowym gościli przedstawiciele ZG PTTK w Warszawie, zaprzyjaźnionych Oddziałów PTTK, Władz Miejskich, terenowych i zakładów pracy. Odznaczono wielu działaczy odznaczeniami państwowymi i honorami PTTK. Tuż przed kolejnym Zjazdem umiera Prezes inż. Józef Jarosz (20.VII.1992r.)

Na Zjeździe Delegatów olkuskiego Oddziału w dniu 17.X.1992r. wybrano Zarząd w składzie:

  • Prezes Oddziału – Barbara Stanek
  • V-ce Prezes – Marek Nowak
  • V-ce Prezes – Andrzej Fus
  • Sekretarz – Michał Kluczewski
  • Skarbnik – Lucyna Głownia

Nowo wybrany Zarząd działa w bardzo trudnych warunkach: brak funduszy na płace, utrzymanie budynku i Muzeum. By zaradzić tym problemom, poczyniono następujące kroki:

  • wynajęte zostają pomieszczenia piwnic na Kawiarnię „ARKA”,
  • kiosk pamiątek regionalnych i wydawnictw turystycznych sprywatyzowano,
  • pomieszczenia poddasza wynajęto na działalność gospodarczą dla różnych instytucji.

Dochód z czynszów przeznaczony został na utrzymanie Biura Zarządu Oddziału i Muzeum PTTK. Zmniejszono ilość etatów do minimum. Na I piętrze w dwóch salach urządzona zostaje stała ekspozycja Muzeum. Biblioteka zajmuje dodatkowy pokój. Biuro Oddziału mieści się na poddaszu. >Do pracy w muzeum zatrudniono mgra Krzysztofa Miszczyka i mgra Jacka Sypienia. Muzeum otwiera podwoje dla gości. Zmieniają się wystawy czasowe. Tu dojrzewa myśl wydawania gazety regionalnej jak w latach 1917-1919 „Kronik Powiatu Olkuskiego” – teraz „Przeglądu Olkuskiego”. Koszty wydawania drukiem gazety pokrywa Urząd Miasta, jest to również promocja. Redakcja otrzymuje lokal w odremontowanym budynku Urzędu Miasta w Olkuszu; na swoją prośbę wyżej wymienieni rezygnują z pracy w muzeum a obejmują redakcję „Przeglądu Olkuskiego”.

Pan Józef Liszka – autor wielu ciekawych wydawnictw – przyjmuje obowiązki kustosza i prowadzi ożywioną działalność poprzez organizację ciekawych okolicznościowych wystaw, np.:

  • 130 – rocznicę Powstania Styczniowego na Ziemi Olkuskiej,
  • 500 – lecie śmierci Marcina Bylicy,
  • Artyści ludowi – amatorzy z Olkusza, Bolesławia, Bukowna i Sławkowa.

W związku z ważnymi sprawami rodzinnymi p. Józef Liszka rezygnuje z pracy w Muzeum, a szkoda! Z kolei Marek Nowak – V-ce prezes, przewodnik, fotograf wielu unikalnych roślin chronionych i zabytków – przyjmuje obowiązki Kustosza Muzeum, co czyni do dziś.

Od 1989 roku tj. od zakończenia pierwszego i największego etapu prac remontowych, prowadzone są w dalszym ciągu w miarę posiadanych środków dalsze prace. 1991r. – wykonanie przyłącza gazu i uruchomienie centralnego ogrzewania. (zbyt wysokie koszty eksploatacji – instalacja wymaga przebudowy). 1992r. – montaż elementów kominka, ułożenie parkietu w sali kominkowej. 1993r. – malowanie sal muzeum. 1994/1995r. – drobne prace remontowe instalacji elektr. i wod. kan. 1997r. – remont i przebudowa kominów.

12.IV.1997r. to zjazd Delegatów Oddziału PTTK w Olkuszu. Wybrano nowy Zarząd w składzie:

  • Prezes Oddziału – Barbara Stanek
  • V-ce Prezes – Marek Nowak
  • V-ce Prezes – Jacek Pałosz
  • Sekretarz – Michał Kluczewski
  • Skarbnik – Lucyna Głownia

Obecny Zarząd szuka wielu form – sposobów, by ożywić działalność PTTK szczególnie w środowisku młodzieży szkolnej. Obecne warunki lokalowe sprzyjają, by mogły odbywać się tu różne spotkanie, odczyty, prelekcje i koncerty. Czyni się starania, by zakupić nowe urządzenia audiowizualne tak potrzebne do tych celów. Nie zaprzestano prowadzić prac remontowych. Ułożono cokół, zabezpieczono przyziemie i wreszcie pomalowano całą elewację. Tak olbrzymiego remontu – prac dokonano w tym roku dzięki pomocy i przyznaniu środków przez Urząd Miasta w Olkuszu w kwocie 10.000 zł. Dziękujemy.

Na dalsze lata planuje się sukcesywnie prowadzić dalsze prace remontowe i uzupełniające wyposażenie, a to:

  • całkowitej przebudowy wymaga instalacje C.O.,
  • wymiana posadzki w hollu na parterze budynku,
  • prace wykończeniowe wejścia do budynku – brama,
  • wykonania i zakup gablot i innych urządzeń do muzeum,
  • konserwacja cennych eksponatów (w tym starodruków),
  • zmiana wejścia do kawiarni – wejście z chodnika na zewnątrz budynku,
  • zagospodarowanie całego hollu – propozycje Konserwatora Miejskiego p.Jacka Wilka – lapidarium.

W chwili obecnej dzięki staraniom Prezesa członka GK OnZ i przewodniczącego GK OnZ dr Franciszka Midury w konserwacji znajdują się dwa obrazy z feretronu i komplet litografii Napoleona Ordy „Widoki Polski” z 1886r. Koszt konserwacji 15 szt. litografii i 1 szt. obrazu dwustronnego zamyka się kwotą 3.600zł, które zostały przyznane przez Generalnego Konserwatora Zabytków w Warszawie. Odbiór w/w eksponatów nastąpi w 1-szej dekadzie grudnia 2001.

No zakończenie należy stwierdzić, że działalność Oddziału i Muzeum na przestrzeni tych 87 lat to wysiłek wielu pokoleń, twórców i miłośników.

31 marca 2001r. XV Zjazd Delegatów Oddziału PTTK im. Aleksandra Janowskiego w Olkuszu wybrał nowy Zarząd:

  • Prezes – Barbara Stanek-Wróbel
  • V-ce Prezes – Zbigniew Czapnik
  • V-ce Prezes – Marek Nowak
  • Skarbnik – Lucyna Głownia
  • Sekretarz – Małgorzata Szczęsna
  • Czł. Zarządu – Michał Kluczewski
  • Czł. Zarządu – Barbara Tekieli-Lis

12 lipca 2001r. na zebraniu Zarządu Miejsko Gminnego PTTK w Olkuszu podczas omawiania organizacji jubileuszu doktor Tadeusz Taborek zaproponował, aby opracować okolicznościową publikację popularyzującą pracę Towarzystwa. Propozycja została przyjęta, a przewodniczenie zespołowi powierzono wnioskodawcy. Zdecydowano także, aby powołać do tej pracy mgr Gabrielę Zubową odpowiedzialną za literacką oprawę.

nDnia 24.06.2006 roku odbył się Walny Zjazd Delegatów Oddziału PTTK w Olkuszu.

Wybrano Zarząd w składzie:
Prezes – Barbara Wróbel
V-ce Prezes – Gabriel Morawski
V-ce Prezes – Zbigniew Czapnik
Skarbnik – Eugeniusz Foryś
Sekretarz – Barbara Tekieli-Lis
Członkowie ZO: Małgorzata Szczęsna, Jadwiga Burakowska, Danuta Cockiewicz, Józef Januszek, Marian Odrobiński, Jerzy Roś, Urszula Słaby.

Dnia 28.03.2009 odbył się XVII Zjazd Oddziału, w którym powołano nowe władze. Aktualny skład Zarządu przedstawia się następująco:

Prezes – Barbara Wróbel
V-ce Prezes– Przemysław Reinfus
V-ce Prezes – Zbigniew Czapnik
Sekretarz – Jerzy Roś
Skarbnik – Urszula Kiełtyka
Kronikarz – Urszula Słaby
Członkowie: Włodzimierz Jakubas, Danuta Cockiewicz, Eugeniusz Foryś, Jolanta Fatyga, Anna Gręda, Jadwiga Burakowska

Plan Pracy

Zarządu Oddziału PTTK w Olkuszu na lata 2009-2013

  1. Nadzór nad działalnością i koordynacją pracy Kół.
  2. Szeroka akcja popularyzatorska w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych, zachęcanie młodzieży do wstępowania w szeregi PTTK we współpracy z opiekunami SKKT.
  3. Organizowanie debat z udziałem młodzieży w Sali Kominkowej.
  4. Zaplanowanie i wyznakowanie ścieżek rowerowych i spacerowych wokół „Czarnej Góry”, Góry Orzechówka, Góry Pomorskiej oraz wzniesienia koło Osiedla Słowiki.
  5. Organizowanie lekcji muzealnych dla młodzieży szkół podstawowych i ponadpodstawowych.
  6. Organizowanie wystaw czasowych i odczytów okolicznościowych („Wyznania religijne na świecie”, „Wystawa obrazków kolędowych, prymicyjnych i okolicznościowych ze zbiorów Janiny Majewskiej”)
  7. Kontynuacja konserwacji muzealii – ze środków przyznanych przez Urząd Miasta.
  8. Pozyskiwanie nowych ciekawych wydawnictw dotyczących miasta i regionu (wzbogacanie zbiorów biblioteki).
  9. Pozyskiwanie nowych eksponatów do Muzeum
  10. Organizacja kolejnych Rajdów Szlakami Walk Oddziału „Hardego”
  11. Organizacja i pomoc przy organizacji rajdów międzyszkolnych.
  12. Pomoc w organizacji Konkursów tematycznych – obsługa.
  13. Dalszy cykl szkoleń dla opiekunów SKKT i przewodników.
  14. Rozpoczęcie przygotowań do Jubileuszu 100-lecia Muzeum Regionalnego i Oddziału PTTK w Olkuszu przypadającego 05-07.11.2011 roku.
  15. Współpraca z organizacjami i Stowarzyszeniami o podobnym profilu działania:

a) Stowarzyszenie „Zamek Rabsztyn”

b) Stowarzyszenie „Polska Sahara”

c) Stowarzyszenie „Szansa Białej Przemszy”

d) Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Włoskiej im. Płk Francesco Nullo

e) Towarzystwo Miłośników Ziemi Olkuskiej

16. Współpraca z władzami Miasta, Gminy i Starostwa w zakresie promocji miasta i regionu.

17. Współpraca z zaprzyjaźnionymi Oddziałami PTTK w Polsce.

18. Inne działania statutowe wynikające z bieżącego kalendarza imprez.

19. Reaktywacja Grodzkiego Młodzieżowego Koła przy PTTK w Olkuszu z sekcjami:

a) Kolekcjonerstwo Krajoznawcze

b) Fotografia Krajoznawcza

20. Opracowanie i wydanie mapy przyrodniczo – historycznej Powiatu Olkuskiego.

21. organizowanie Kursu Przewodników Jurajskich oraz Społecznych Opiekunów Zabytków.

22. Dalszy ciąg starań na pozyskanie środków na konserwację budynku PTTK.

23. Wytyczenie dwóch nowych szlaków turystycznych : „Szlak Kordonu 1815-1914” i „Szlak Płk Francesco Nullo”.

24. Współpraca z Nadleśnictwem Olkusz.

25. Otwarcie Czytelni Krajoznawczej.

Statystyka PTTK Olkusz (2008)

Członkowie: 101 (z opłaconą składką)
Liczba kół: 1
Liczba członków w kołach: 55
Liczba klubów: 4
Liczba członków w klubach: 119

A) Jeździeckie górskie: 32

B) Speleologiczne: 15

C) Inne: 72

Liczba uczestników: 2929 (w tym 2580 młodzieży szkolnej)
Liczba przewodników: 32
Przodownicy i instruktorzy: 154

Działalność popularyzatorska:

Odczyty, seminaria, wykłady: 12
Ilość uczestników: 864
Wystawy: 2
Ilość zwiedzających: 707
Biblioteki: 3
Ilość woluminów: 2526
Muzea: 1
Ilość zwiedzających: 707
Punkty IT: 1
Ilość obsłużonych turystów: 1102

Wycieczki obsłużone przez przewodników:

Liczba wycieczek (ogółem): 19
Liczba uczestników (ogółem): 2390
Organizowane przez ogniwa PTTK: 4
Liczba uczestników: 1862
Obsłużone społecznie: 15
Liczba uczestników: 528

Muzeum Regionalne PTTK w Olkuszu to najstarsza placówka muzealna w Olkuszu, która liczy już sobie 98 lat. Jest więc także jednym z najstarszych muzeów regionalnych w Polsce. Muzeum mieści jest w dwóch salach ekspozycyjnych zabytkowej kamienicy zwanej „Batorówką”. Jak głosi legenda, miał tu kiedyś nocować król Stefan Batory. Siedziba muzeum znajduje się w Olkuszu, Rynek 20 (tel. 032 6434227). Do najcenniejszych eksponatów należy bardzo dobrze zachowany miecz z przełomu XIII i XIV wieku, zwany katowskim, choć nie mającym cech tego typu broni. To jeden z nielicznych w polskich zbiorach przykład tego typu oręża, który nie jest zabytkiem archeologicznym. Nie został bowiem wygrzebany z ziemi, tylko cały czas istniał w świadomości tutejszego społeczeństwa, między innymi przez dziesiątki lat wisząc w sali nieistniejącego już ratusza, a potem w magistracie, gdzie towarzyszył obradom rajców miejskich. Wedle legendy za jego pomocą ścięto dwóch gwarków, którzy chcąc okraść kościół Najświętszej Marii Panny (część rozebranego w pocz. XIX w. kompleksu klasztornego Augustianów) podkopali się pod jego mury, czyniąc tym wielką szkodę budowli.

W zbiorach malarstwa znajduje się kilka XIX-wiecznych litografii Napoleona Ordy (zwie się go Sienkiewiczem polskiego rysunku). Znaczącym jest zbiór obrazów: m.in. dwa pejzaże malarki młodopolskiej Marii Płonowskiej (zm. 1955), prace o tematyce górniczej Władysława Jastrzębskiego (zm. 1995, uczeń Mehoffera, autor 600 witraży w wielu miastach Polski, ale także m. in. w kanadyjskim London, Ontario i Edmonton) oraz portrety olkuskich gwarków. W muzealnej kolekcji jest też zbiór rysunków prof. Wiktora Zina. Bardzo cenna jest kolekcja judaiców (fotografie olkuskich Żydów i ich rodzin, dokumenty, książki).Wśród najcenniejszych eksponatów wymienić też trzeba kamienny gmerk, pistolet skałkowy, fragmenty drewnianych rur wodociągowych z XVI-XVII w., groty strzał z XV w., ostrogi z XVII w., fragment kolumny z kościoła św. Jana, sztylet, znalezione na zamku w Rabsztynie kule szwedzkie, skorupy naczyń rzymskich i z okresu brązu. A poza tym mapy, zbiór monet i fotografii. Interesujące są eksponaty w dziale etnograficznym. Na szczególną uwagę zasługuje XIV-wieczna rzeźba Chrystusa Ukrzyżowanego, którą w ostatnich latach poddano gruntownej konserwacji. Także po zabiegach konserwacyjnych jest XIX w. figura Madonny na Półksiężycu.

Sztandarową jest jednak ekspozycja górnictwa kruszcowego, stare narzędzia górnicze, moździerz do rozdrabniania rudy, sito do jej płukania, lampki górnicze, kamienne moździerze, drewniany młot górniczy. Do kolekcji należy też bogactwo wszelkich minerałów i licznie spotykanych na jurze skamielin amonitów z jednym szczególnie okazałym egzemplarzem (równie wielki można podziwiać wmurowany w ścianę stodoły przy ul. Nowowiejskiej, już po zejściu na Szlak Orlich Gniazd) oraz ząb mamuta znaleziony w okolicach Kroczyc. Cennym jest również kamienny orzeł z pomnika Francesco Nullo.

Aktualnym kustoszem muzeum jest archeolog – Jerzy Roś.

Godziny otwarcia muzeum: od poniedziałku do piątku, od 8.00 do 16.00 Koszt biletów: 4 zł – normalny, 2 zł – ulgowy.. Istnieje możliwość wynajęcie przewodnika, który nie tylko oprowadzi wycieczkę po Muzeum, ale uczyni to także po Olkuszu i okolicy.

Opracowali: Barbara Stanek – Wróbel
mgr Przemysław Reinfus