Ruch Strażacki na Ziemi Olkuskiej posiada ponad 500- letnią tradycję, sięgającą 1420 roku, kiedy to utworzono tzw. Brengardę – zawodową straż ogniową. W okresie, kiedy Olkusz stał się ważnym ośrodkiem górniczym, kruszców srebra i ołowiu nastąpił gwałtowny rozwój miasta. Nie omijały go jednak kataklizmy, żywioły ognia, powodzie, a także najazdy band rabunkowych. W celu wszechstronnej obrony grodu utworzono wojsko miejskie, a wraz z nim wymienioną Brengardę pod dowództwem por. Hieronima Boćko. Te piękne i chlubne tradycje kontynuuje Ochotnicza Straż Ogniowa, która powstała w 1878 roku (obecnie Ochotnicza Straż Pożarna). Po 2 latach działalności władze gubernialne uznały działającą straż i zatwierdziły statut pod nazwą „Ustawa Olkuskiego Towarzystwa Pożarniczego”.
Społeczeństwo doceniło działalność Straży Ogniowej i w roku 1885 ufundowało pierwszy sztandar dla naszej straży. W dowód uznania za pracę i zasługi w rozwoju oraz umacniania Związku dobrej współpracy z PSP, za zaangażowanie na rzecz przeciwdziałania i zwalczaniu zagrożeń dotyczących ludzi i środowiska, za bezinteresowna pomoc ludziom OSP zostało odznaczone Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Znakiem Związku, Medalem Honorowym im. Józefa Tuliszkowskiego, Medalem Honorowym im. Bolesława Chomicza. Działacze OSP mając świadomość tego, że siła bojowa, społeczna i moralna w znacznej mierze wyrasta z przeszłości, z tradycji postaw ideowo -moralnych odziedziczonych po poprzednich pokoleniach. W latach 70 przystąpili do gromadzenia sprzętu, przedmiotów, umundurowania, symboli, dokumentów itp. W dniu 27 maja 1978 r. tj w dniu obchodzonego Jubileuszu 500-lecia pożarnictwa olkuskiego, 100- lecia działalności naszej jednostki zostało otwarte Muzeum Pożarnictwa Ziemi Olkuskiej. W roku 2002 druhowie OSP Olkusz podjęli uchwałę, by wybudowany pawilon wystawowo- eksponacyjny Muzeum Pożarnictwa Ziemi Olkuskiej nosił imię prezesa mgr. inż. Stefana Ząbczyńskiego Honorowego Obywatela miasta Olkusza, który był wieloletnim prezesem OSP w Olkuszu, człowiekiem głęboko wierzącym, prawym, rzetelnym i niepokornym. Był pionierem olkuskiego pożarnictwa, wszechstronnie uzdolnionym i nadzwyczaj pracowitym.
Ochotnicza Straż Pożarna w Olkuszu jest jedną z wyróżniających się pod względem operacyjnym jednostek Powiatu Olkuskiego. Po włączeniu jednostki do Krajowego Systemu Ratowniczo -Gaśniczego w 2001r. jej mobilność znacznie wzrosła.
Cele statutowe:
1. Prowadzenie działalności mającej na celu zapobieganie pożarom, oraz współdziałanie w tym zakresie z instytucjami i stowarzyszeniami,
2. Branie udziału w akcjach ratowniczych przeprowadzanych w czasie pożarów, zagrożeń ekologicznych związanych z ochroną środowiska oraz innych klęsk i zdarzeń,
3. Informowanie ludności o istniejących zagrożeniach pożarowych i ekologicznych oraz sposoby ochrony przed nimi,
4. Upowszechnianie – w szczególności w śród członków – kultury fizycznej i sportu oraz prowadzenie działalności kulturalnej i oświatowej,
5. Wykonywanie innych zadań wynikających z przepisów o ochronie przeciwpożarowej oraz ze statutu, działania na rzecz ochrony środowiska,
6. Wspomaganie rozwoju społeczności lokalnych (Muzeum Pożarnictwa Olkuskiego).
Prezes OSP Olkusz
Marek Krzykawski